بررسی چالش های اقتصاد هنر دریازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر ‏

اما و اگرهای همنشینی هنر و اقتصاد

نخستین نشست از سلسله نشست های تخصصی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی عصر روز گذشته در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، اولین نشست بخش «کجا ایستاده ایم» یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با حضور دکترحمید رضا شجوانی عضو پیوسته¬ انجمن بین-المللی اقتصاد فرهنگ (ACEI) و مدرس دانشگاه، شهروز نظری نقاش، منتقد، پژوهشگر و با مدیریت دکتر یاسمن گیاهی پژوهشگر بازاریابی هنر به بررسی سر فصل هایی از نسبت اقتصاد با هنرهای تجسمی پرداخت.

در آغاز نشست شهروز نظری ایجاد رابطه تعاملی میان پول، دغدغه سیاسی و دانش زیبایی‌شناسی را محور اصلی گفتمان هنر امروز عنوان کرد و گفت: میان هنر، سیاست فرهنگی و سبک زندگی معاصر ارتباط ارگانیک وجود دارد، اما هنر معاصر بیش از آنچه بر نظام معرفتی مشخصی تاکید داشته باشد بر جنبه‌ نمایشانه کردن این ارتباط و محور و قدرت پول اصرار می‌کند تا شاید نقشی پررنگ‌تر از آنچه هست در زنده‌گی معاصر بازی کند.

وی در بخش دیگری از سخنانش نگاه به هنر معاصر در جهان غیرتوسعه‌یافته را ناشی از تبعیت دو رویکرد عمومی دانست و بیان کرد: نخست راه‌حلی که سعی در ادغام شدن در مسیری بین المللی دارد وگسست‌ها و معضله های موجود در این پروژه‌ فرهنگی عظیم- معاصریت- را هنجارهای عصر معاصر می‌شناسد و موضع دوم- که رایج‌ترین نگاه به جهانی‌سازی نیز هست- نگرش انتقادی شکاکی ا‌ست که هنر معاصر را هژمونی پیچیده‌ نواستعماری مهیبی می‌بیند که در حال یونیفرم کردن جهان‌های متنوع و شریک شدن در غرب را غیرممکن و تنها پوسته‌ای میشناسد .

نظری اظهار کرد: تجارب چند دهه اخیر نشان داده است که در عمل رهیافت و راه‌حل پیشنهادی رویکرد دوم نیز تفاوت چندانی با تن دادن به جهانی‌سازی نداشته است؛ در واقع «خاص‌گرایی فرهنگ» به عنوان سپر دفاعی در برابر جهانی‌سازی، به جز اینکه دفاع عامل قابل اطمینانی برای مصونیت نبود، حتی در مواردی سرعت جهانی‌سازی و به ناچار نابرابری را افزایش داده است.

این منتقد در بخش دیگری از سخنانش گفت : در مباحث فرهنگ توجه به یک نکته بسیار اهمیت دارد که فرهنگ و طبیعتِ جامعه می‌توانند لزوما همراستا نشوند و می‌شود با جعل همراستایی آن‌ها، توده‌های مردمی را به سمت و سوی دیگری کشاند. منتها هزینه‌های انسانی و مادی چنین تغییر مسیری نه خیلی اندک است و نه چندان پایا و ماندگار. در واقع فرهنگ هر ملت را برای مدت زمان‌های کوتاهی می‌شود با بمباران رسانه و ابزارهای سخت‌افزاری فرهنگ از مسیر اصلی خارج کرد ولی به دلیل گستردگی و گوشه‌های پیدا و ناپیدای فرهنگی و نیز جایگزینی نسل‌های جدید به جای نسل‌های استحاله شده‌ی قبلی این بازگشت به فرهنگ پایه، اجتناب ناپذیر است. در نتیجه هرگونه دستکاری فرهنگ جوامع، کوتاه مدت خواهد بود.

این نشست با سخنان دکتر حمیدرضا ششجوانی با موضوع: سیاست¬گذاری فرهنگی و بازار هنر، ادامه پیدا کرد. 

ششجوانی پاسخ به موضوع مطرح شده را با تقسیم بازار هنر از دیدگاه علم اقتصاد فرهنگ به دو دستۀ بازار همگانی Mass Market و بازار پرمایه Deep pocket Market آغاز کرد.

وی در تفسیر بازار اول گفت: دراین بازار آثار برای نخستین بار معامله می‌شوند، تعداد مکان‌های فروش زیاد و پراکنده هستند. نظام توزیع در رساندن تولیدات هنری به مصرف کننده ناتوان است. گالری‌ها عموماً با کمبود سرمایه مواجه‌اند و بخشی از درآمدشان را از راه اجاره‌ی محل نمایش به هنرمندان کسب می‌کنند. خرید‌ها در این بازار غیرتخصصی است و مردمِ خریدار نیز بر اساس علایق زیبایی‌شناختی‌شان و نه برای سرمایه‌گذاری خرید می‌کنند. قیمت آثار عمدتاً پایین است و هنرمندان قدرت چندانی در تعیین قیمت آثارشان ندارند. مازاد عرضه‌ اثر هنری وجود دارد، به عبارت دیگر تولیدات هنری بسیارند و خریدار اندک.

وی اضافه کرد: اما بازار دوم شامل آثاری است که معمولا چند بار خرید و فروش شده اند. دلالان در این بازار تنها آثار هنرمندانِ جا افتاده و شاید بیشتر هنرمندانِ درگذشته را معامله می کنند. کم‌تر از یک درصد هنرمندان کشور به این بازار راه‌ پیدا می‌کنند. خریداران بر اساس مجموعه‌ خودشان، تخصصی خرید می‌کنند، قیمت آثار بسیار بالاست، مردم عادی به ندرت در این بازار خرید می‌کنند. خرید در این بازار بیش‌تر به جهت سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد.

وی همچنین بازار کلی هنرها را مصداقی از یک اکوسیستم دانست که بخشی از آن همیشه وجود دارد و بخش های بعد در تبعیت از آن و به تدریج شکل می گیرند و بیان کرد: وجود و تداوم حراج ها برای اکوسیستم هنر ایران ضروری است. حضور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اقتصاد هنر در چارچوب قوانین موجود تقویت آحاد مردم است و خروج از این چارچوب نتیجه ای جز اعتبار نمادین به همراه نخواهد داشت که نتیجه این اعتبار نمادین دستاوردی جز شکست نخواهد بود.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضران و جمع بندی دکتر یاسمن گیاهی مبنی بر لزوم باز نگری در تعریف علمی این جریان، نگاه همسو و یکدست هنرمند، مخاطب، دولت، مشخص شدن جایگاه نهادهای تقویت کننده به عنوان حامی یا مداخله گر و اهمیت جایگاه رسانه ها در ارتقاء آگاهی جامعه از هنر و فعالیت های جنبی و زیر مجموعه آن به پایان رسید.

نشست های تخصصی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی امروز 16 بهمن ساعت 17 با سخنرانی دکتر حامد کیا درباره آموزش و هنرهای تجسمی و روز پنجشنبه 18 بهمن ماه ساعت 18 با موضوع جامعه و خلاقیت در هنرهای تجسمی در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ادامه خواهد داشت.